100-lecie kościoła pw. Matki Boskiej Zwycięskiej i św. Jerzego w Toruniu

Kościół to świątynia, w której spotykamy się na Eucharystii, modlimy i rozwijamy duchowo, to my, wspólnota parafialna, rozwijająca swoje charyzmaty w różnych grupach modlitewnych i formacyjnych, pomagająca sobie nawzajem; to także nasi księża i  nasz proboszcz – główny gospodarz świątyni i parafii. Kościół to także budowla o określonym kształcie, o której stan, wygląd i estetykę dbamy. Jeden z takich kościołów toruńskich p.w. Matki Boskiej Zwycięskiej i św. Jerzego obchodził 19 i 20 maja 2007 r. 100-lecie swojego istnienia.

Sesja naukowa

Sesję naukową zainaugurowało uroczyste Gaude Mater Poloniae w wykonaniu Chóru Tibi Domine pod dyrekcją ks. Mariusza Klimka. Następnie zaprezentowano trzy tematy: historia kościoła i parafii, rola kościoła i jej proboszcza, ks. kan. Stanisława Kardasza, w latach 1981-1989 oraz kult patrona kościoła – św. Jerzego, w diecezji chełmińskiej. Prelegentami byli: ks. Jacek Kwiatkowski – dyrektor Muzeum Diecezjalnego, prof. dr hab. Wojciech Polak i dr Waldemar Rozynkowski. Pomiędzy referatami ks. Wojciech Wierzbicki odśpiewał Ave Maria K. Saint-Saënsa i F. Szuberta. Na koniec Ksiądz Prałat wielu gościom i parafianom, którzy zasłużyli się parafii, przekazał upominki – mosiężną statuetkę upamiętniająca 100-lecie kościoła, akwarelę z wizerunkiem kościoła i najnowszą książkę pt. 100-lecie kościoła p.w. Matki Boskiej Zwycięskiej i Świętego Jerzego w Toruniu, 19-20 maj 2007, zawierającą prezentowane referaty z bogatą dokumentacją źródłową i ikonograficzną.

Dzieje kościoła i parafii

Początki kościoła przy ul. Podgórnej sięgają 1260 r. i związane są z istnieniem za murami Starego Miasta leprozorium dla trędowatych, cmentarza i kościoła rzymsko-katolickiego p.w. św. Jerzego. W 1350 r. zakończono budowę murowanych budynków, zarówno szpitala, jak i kościoła św. Jerzego, w miejsce pierwotnych drewnianych. Kościół był niszczony w 1655 i 1703 r., a odbudowany i poświęcony w 1706.  W 1558 r. stał się świątynią ewangelicką. Mieszkała tu ludność etnicznie polska, toteż polski charakter kościoła pozostał nienaruszony do początku XIX w. Parafianie z Mokrego mówili wyłącznie po polsku, a wybitni kaznodzieje, którymi byli nie tylko luteranie, ale także bracia czescy, głosili kazania w języku polskim. W 1807 r. dekanat toruński znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego. Wojska francuskie, dążąc do modernizacji systemu fortyfikacyjnego, w 1811 r. zburzyły gotycki kościół św. Jerzego. Rada miasta i parafia zobowiązały się do jego odbudowy. Autorem projektu był Schneidereit z Dusseldorfu, a kierujący budową inspektor Goldbach wykonał dalsze plany kościoła. Prospekt organowy był dziełem Franza Schilinga z Apoldy. Jako pierwsza świątynia w Toruniu kościół posiadał oświetlenie elektryczne. W 1904 r.  ukończono budowę plebani. Kościół poświęcono 17 maja 1907 r. Pastorem został znany toruński historyk Reinhold Heuer.

W prezbiterium umieszczono mozaikowy obraz głowy Chrystusa Umęczonego według A. Dürera, a z obu stron freski – aniołowie trzymający wstęgi z napisami: „Zostaliście kupieni zapłatą wielką” i „Oto człowiek”, z warsztatu malarskiego Wilhelma Siebersa z Hannoweru, odsłonięte w 2001 r. Do innych zachowanych zabytków z dawnego kościoła św. Jerzego należą: tablica nagrobna Strańskich z 1648 r., dzwon „Hoffnung” – „nadzieja” oraz obraz z  ołtarza dzieła W. Steinhaufena Jezus przyjmujący grzeszników i ucztujący z nimi. Neogotycki kościół i plebania wraz z ogrodem wpisane zostały do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego w 2004 r.

        Po II wojnie światowej ludność wyznania ewangelicko-unijnego pochodzenia niemieckiego opuściła miasto, a opiekę nad kościołem objęła parafia Chrystusa Króla. Kościołowi dodano jako główne wezwanie Matki Boskiej Zwycięskiej. Służył on celom duszpasterstwa szkolnego. W tzw. pastorówce po wojnie siostry Elżbietanki miały swój nowicjat. W 1950 r. władze komunistyczne usunęły z niej siostry i uczyniły tam żłobek, a w 1989 r. plebanię zwrócono parafii.

Dekretem z dnia 1 lipca 1970 r. bp chełmiński Kazimierz Józef Kowalski utworzył przy kościele samodzielny ośrodek duszpasterski, zaś 7 pażdziernika 1971 r. erygował samodzielną parafię. Pierwszym rektorem ośrodka, a następnie proboszczem parafii, został ks. Stanisław Kardasz. W latach 1970-1971 przeprowadzono kapitalny remont. W latach 1981-1985 naprzeciw plebani został wybudowany Dom Parafialny. W 1995 r. założono w kościele ogrzewanie olejowe, następnie dokonano konserwacji witraży, docieplenia i zabezpieczenia okien. W 2000 r. przeprowadzono nową aranżację prezbiterium.

7 października 2001 r. bp Andrzej Suski dokonał konsekracji kościoła, w 2002 r. wprowadzenia i poświęcenia figury Matki Boskiej Zwycięskiej (kopii figury Matki Bożej Łąkowskiej z kościoła w Nowym Mieście Lubawskim), a w 2003 r. bp Józef Szamocki poświęcił nowe drewniane figury św. Antoniego, św. Józefa i św. Michała Archanioła. W 2004 r. bp Andrzej dokonał poświęcenia trzech nowych dzwonów o nazwach: „Jan Paweł II”, „Św. Jerzy”, „Matka Boska Nieustającej Pomocy”. 8 maja br. zostały poświęcone nowe 26-głosowe organy. Zabytkowy kościół dzięki wsparciu miasta i wielkiej szczodrości parafian zyskał efektowne oświetlenie zewnętrzne, pomoc w remoncie dachu i odnowieniu blend oraz w innych inwestycjach.

Parafia to Kościół w miniaturze złożony z rodzin. W 1978  r. jedna z rodzin naszej parafii udała się na oazę rekolekcyjną Ruchu Światło-Życie, prowadzoną przez sługę Bożego ks. Franciszka Blachnickiego. Dało to podwaliny formacji Domowego Kościoła w parafii i w Toruniu. Wieloletnimi moderatorami kręgów Domowego Kościoła byli ks. Sylwester Dober i ks. Adam Ceynowa. Obecnie trzy kręgi skupiają 19 rodzin z parafii, a ich opiekunem jest ks. Mirosław Kaźmierski. W 1986 r.  powstała wspólnota modlitewna Miłosierdzia Bożego. Niezwykłym wydarzeniem była peregrynacja 130 obrazów wizerunku Jezusa Miłosiernego po rodzinach parafii w latach 2004-2005. Wspólnota Żywego Różańca liczy pięć Róż Różańcowych. Od 1994 r. działa koło parafialne Stowarzyszenia Rodzin Katolickich, z którego inicjatywy prowadzona jest działalność charytatywna. W skład Rady Parafialnej wchodzą 22 osoby.

Parafia MBZ i św. Jerzego w okresie stanu wojennego i w latach 1981-1989

„Parafia MBZ była w latach osiemdziesiątych podporą wszelkich działań podziemnych i niezależnych w Toruniu. Szczególnie ważne były Msze św. za Ojczyznę, które poza wymiarem religijnym miały ogromne znaczenie w integrowaniu zwolenników „Solidarności” i podtrzymywaniu ich w walce o prawa człowieka. Proboszcz parafii ks. Stanisław Kardasz udzielał strukturom podziemnym pomocy organizacyjnej, bronił uwięzionych i represjonowanych, umożliwiał  wygłaszanie prelekcji osobom, których nie dopuszczano do środków masowego przekazu, organizował pielgrzymki o charakterze religijnym i patriotycznym. Takie działania dawały przede wszystkim nadzieję, że doczekamy kiedyś wolnej Polski”– powiedział kolejny prelegent, prof. dr hab. Wojciech Polak.

Pierwsza Msza św. za Ojczyznę była sprawowana 16 grudnia 1982 r. w intencji wszystkich więźniów politycznych, ofiar Grudnia 1970 r. i masakry w Kopalni „Wujek” w 1981 r. Odtąd już każdego 16 dnia miesiąca odprawiana była Msza św. w intencji Ojca Świętego i Ojczyzny. W sprawowaniu Mszy św. uczestniczyli często księża spoza Torunia: bp Marian Przykucki, bp. Edmund Piszcz, ks. Henryk Jankowski, ks. J. Zięba, ks. K. Jancarz, ks. Feliks Folejewski. Na wieść o porwaniu ks. Jerzego Popiełuszki w kościele MB Zwycięskiej odbyło się całonocne czuwanie 27/28 października 1984 r. 12 stycznia 1985 r. na Domu Katechetycznym wmurowano tablicę z napisem: „Bóg i Ojczyzna. Dom Katechetyczny im. ks. Jerzego Popiełuszki”, a 15 stycznia właściwy wydział Urzędu Miasta wydał nakaz jej usunięcia, czego oczywiście nie zrobiono. W nocy przed 1 maja 1985 r. odbyło się czuwanie pod hasłem „Zjednoczeni w pracy, zjednoczeni przy ołtarzu”, w trakcie którego słuchano wykładów i recytacji, a o północy ks. Kardasz odprawił Mszę św. w intencji świata pracy. 31 sierpnia 1985 r. odbyły się uroczyste obchody powstania „Solidarności”, zapoczątkowane w kościele oo. jezuitów, a zakończone w kościele MBZ, których kulminacyjnym punktem było odsłonięcie tablicy pamiątkowej z cytatem z wiersza Czesława Miłosza Który skrzywdziłeś… Msze św. w intencji Ojczyzny budziły zainteresowanie także toruńskich funkcjonariuszy SB i policji. SB w swoich działaniach była gorliwie wspierana przez Urząd ds. Wyznań. Jej szef, Zdzisław Bałamącek, wydał decyzję nakazującą bp. Marianowi Przykuckiemu usunięcie ks. Kardasza z funkcji proboszcza. Ks. Stanisław odczytał „decyzję” w czasie Mszy św. i ogłosił z właściwym sobie poczuciem humoru, że w takim razie „mianuje mgr. Bałamącka królem Inflant”. Wyrazem zaufania ks. Biskupa do ks. Proboszcza był jego udział we Mszy św. z okazji jubileuszu 25-lecia kapłaństwa i słowa  poparcia dla jego działań.

Od 1983 r. ks. Kardasz odprawiał też Msze św. dla niezależnego środowiska harcerskiego, a w 1984 r. został kapelanem harcerzy Okręgu Toruńskiego. Był też duszpasterzem Armii Krajowej. 27 września 1987 r. poświęcono tablicę upamiętniającą żołnierzy toruńskiego inspektoratu AK. Dużą popularnością cieszyły się sierpniowe pielgrzymki na Jasną Górę, które z Torunia wyruszały od 1979 r., a których inicjatorem i kierownikiem przez pierwszych siedem lat był ks. Stanisław. Pielgrzymki miały nie tylko wymiar religijny i duchowy, ale były manifestacją postawy patriotycznej. W latach 1985-1988 przy kościele MBZ działał Chrześcijański Uniwersytet Robotniczy (ChUR). Ks. Stanisław był także aktywnym uczestnikiem prac Obywatelskiego Ruchu na Rzecz Obrony Praw Człowieka, a jego parafia udzielała stowarzyszeniu wszelkiej pomocy. W Domu Katechetycznym odbywały się zabrania władzy podziemnej „Solidarności” – Regionalnej Komisji Wykonawczej, a od 1988 r. Wszechnicy Związkowej NSZZ „Solidarność”. Wykładowcami były znane postacie życia publicznego. Tutaj też powstał punkt rozdziału lekarstw przywożonych z zagranicy. W kościele i Domu Katechetycznym urządzano wystawy, a w mieszkaniu Księdza znajdowało się kino filmów zakazanych, gdzie prezentowano m.in. Przesłuchanie Ryszarda Bugajskiego.

Kult św. Jerzego w diecezji Chełmińskiej

Dr Waldemar Rozynkowski rozpoczynając swój wykład powiedział: „Pochylając się nad historią kościoła przy ul. Podgórnej nie sposób pominąć jego patrona, tzn. św. Jerzego. Przez wieki zmieniał się budynek kościelny, ale niewzruszenie pozostał jego święty orędownik”. Ponieważ po wojnie pojawiła się nowa patronka – Najświętsza Maryja Panna, z czasem niewielu pamiętało o istnieniu współpatrona. W swojej prelekcji dr Rozynkowski dokonał prezentacji świętego męczennika, ukazując jego kult w szerszej perspektywie roli i miejsca, jakie zajmował on pośród plejady wielu świętych nie tylko w Toruniu, ale na terenie średniowiecznego państwa zakonu krzyżackiego, wspominając także, które kościoły diecezji toruńskiej posiadają tego patrona.

Msza św. dziękczynna

Kulminacyjnym punktem obchodów była uroczysta Msza św. pod przewodnictwem Biskupa Toruńskiego Andrzeja Suskiego, z udziałem bp. Józefa Szamockiego. Ks. prał. Stanisław Kardasz z właściwą sobie pogodą ducha powitał gości, wśród których byli m.in.: marszałek Senatu IV kadencji prof. Alicja Grześkowiak, posłowie Anna Sobecka i Jan Wyrowiński, były wojewoda Bernard Kwiatkowski, prezydent Torunia Michał Zaleski, były konserwator wojewódzki zabytków dr Marek Rubnikowicz a także prof. dr hab. Janusz Małłek, przewodniczący rady parafialnej parafii ewangelicko-augsburskiej. Wśród wielu księży diecezji toruńskiej, w szczególny sposób ks. Stanisław powitał ks. Jerzego Molina, proboszcza parafii ewangelicko-augsburskiej oraz najbliższego sąsiada – ks. Mikołaja Hajduczenię, proboszcza parafii prawosławnej. Księży Biskupów powitał też przedstawiciel Rady parafialnej i, prosząc o odprawienie Mszy św., zapewnił: „Lata pracy duszpasterskiej, inicjatyw formacyjnych, charytatywnych, modlitwy i aktywnego współdziałania kapłanów i wiernych sprawiły, że jesteśmy bliżej siebie, kościoła i Boga, silniejsi w wierze, bardziej otwarci, gotowi do służby i świadectwa”.

Bp Andrzej w homilii zwrócił uwagę, że w swoim bogactwie historycznym Kościół Chrystusowy jest zawsze ten sam – święty, powszechny i apostolski. Nawiązując do święta Wniebowstąpienia Pańskiego stwierdził, że człowiek zapatrzony w niebo widzi sens życia, ale także sens cierpienia, umie przebaczać, jednoznacznie odróżnia zło od dobra. Człowiek zapatrzony w ziemię, poszukując własnego szczęścia, jest wewnętrznie rozbity, zagubiony, kłamstwo nazywa prawdą, zło dobrem, zabójstwo zabiegiem… Wniebowstąpienie Jezusa to otwarcie dla nas nowych zadań, byśmy świadczyli, że Jezus żyje, że spotkaliśmy go w swoim życiu. Jest On obecny w sercu człowieka, jest w Kościele, a kościół, to zarówno świątynia, jak i lud w niej zgromadzony, wspólnota, którą ożywia jeden duch i jedno serce. Świątynia jest i pozostanie domem otwartym dla wszystkich ludzi, domem w którym utrwalają się więzi pomiędzy nimi. Najcudowniejszym darem świątyni jest Eucharystia, a najwłaściwszym miejscem do modlitwy kościół.

W darach ołtarza, policjanci, których kapelanem jest ks. Prałat, przynieśli  nakrycie na ołtarz, a rodziny Domowego Kościoła ofiarowały drewnianą figurkę patrona parafii – św. Jerzego. Życzenia dla proboszcza i parafii złożyli poseł Anna Sobecka i prezydent Torunia Michał Zaleski. Dziękując ks. Kardaszowi  za trud opieki nad kościołem przez blisko 40 lat, podkreślił, że we współczesnej architekturze osiedla Mokre zabytkowa bryła tej świątyni przypomina nam wszystkim o korzeniach i tradycjach, z jakich wyrasta historia naszego miasta. Na koniec wręczył ks. Proboszczowi monstrancję, dar miasta i mieszkańców.

Maria Major

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

  ks. prał. Stanisław Kardasz pierwszy proboszcz parafii

• 

  ks. prał. Stanisław Kardasz pierwszy proboszcz parafii

• 
• 
• 
• 
• 
• 
•